تیره گیاه:

خانواده زنجبیل

مشخصات گیاهی:

گیاهی است علفی و پایا و دارای ریزومهایی که از آن ساقه هوایی به ارتفاع 1 تا 5/1 متر خارج میشود.برگهای این گیاه در قاعده ساقه تقریبا غلاف دار و در بالای ساقه بدون غلاف هستند.ساقه گلدار از بین برگها خارج شده و به رنگ سبز مایل به زرد یا زرد است. قسمت مورد استفاده ریزوم هستند که کشت کاران پس از بیرون آوردن آن از زمین ریشه های فرعی را جدا کرده و پس از شست و شو در آفتاب خشک میکنند سپس به مصرف میرسانند.

اندام دارویی:

ریشه یا ریزوم

دامنه انتشار:

گیاه زردچوبه را در کشورهای هندوستان ، پاکستان ، اندونزی ، جنوب چین ، آفریقا و آمریکای جنوبی کشت می دهند.

مهمترین ترکیبات شیمیایی :

ماده موثره آن جزء روغنهای فرار بوده که محتوی سزکویی ترپن مثل تورمرون ، آر-تورمرون ، زینجیبرن و منوترپن است. علاوه بر روغن فرار دارای مواد رنگی ( کورکومین ، دس متوکسی کورکومین و بیس دس متوکسی کورکومین) آرابینوز ، فروکتوز ، گلوکز و نشاسته می باشد.

خواص درمانی :

زردچوبه از نظر طب قدیم ایرانی گرم و خشک است.

زردچوبه بعنوان صفراآور ، ضد نفخ و در تسکین دردهای روماتیسمی و نیز بعنوان ادویه به صورت خوراکی مصرف می شودبه صورت موضعی در درمان التهابات پوستی استفاده می شود. همنچنین دارای خاصیت ضد میکروبی قوی می باشد. در طب گذشته از زردچوبه به صورت خوراکی بعنوان صفراآور و درمان یرقان استفاده می شده است و به صورت موضعی در درمان پسوزیاریس مورد مصرف داشته است. همچنین زرد چوبه ضد التهاب، ضد سموم بعضی مارها،  ضد ورم، ضد سموم کبدی، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد نفخ  و مقوی معده، ضد اکسیدان قوی، ضد آمیب،کاهنده کلسترول خون، ضد میکروب، ضد درد، ضد اسید معده، ضد آرتریت، پادزهر آرسنیک، ضد حساسیت، ضد ویروس ایدز،  ضد موتاژن، ضد تومور، ضد پسوریازیس، ضد تب، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد زخم معده، ضد نفخ، قابض، ادرارآور، خلط آور، محافظ معده، بندآورنده خون، محافظ کبد، مقوی رحم، قارچ کش، کرم کش، محرک سیستم ایمنی، محرک ترشح موکوس است.

کاربرد در طب سنتی: محرک، مدر، تونیک، بادشکن، اشتها آور و تب بر است . ضد اسهال، تصفیه کننده خون، بند آورنده خون، موثر در بی نظمی قاعدگی، صفراآور،  برطرف کننده اختلالات کبد، منقبض کننده کیسه صفرا،  تقویت کننده معده، تسکین دهنده سرفه، افزایش دهنده دید چشم، تسکین دهنده درد روماتیسم و دردهای پشت کمر،  ضد یرقان، ضد سل، جویدن آن برای تسکین درد دندان و غرغره آن برای رفع التهاب لثه ها مفید است، گرد آن در استعمال موضعی باعث خشک کردن زخم و رفع درد و ورم انها مفید است.

عوارض جانبی:

کورکومینوزیدها میتوانند اثرات سیتوتوکسیک داشته باشند ولی این موضوع در اثر مصرف زردچوبه در انسان گزارش نشده است.همین مواد ممکن است باعث تغییرات شکل زخم معده شوند.مصرف زیاد آن برای قلب مضر است.

آثار فارماکولوژیکی :

خاصیت صفراآوری آن مربوط به مواد رنگی بخصوص دی فرولویل متان می باشد علاوه بر این اسانس فرار آن به علت داشتن پارا-تولیل متیل کربینل خاصیت صفراآوری از خود نشان می دهد. همچنین اسانس فرار و مواد رنگی آن اثر آنتی سپتیکی دارد. به علت حلالیت بسیار خوب اسانس جهت دفع سنگهای صفرایی هم اثر خوب از خود نشان می دهد.

منابع:

فارماکوپه گیاهی ایران ،معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

صمصام شریعت ، سید هادی . گزیده گیاهان دارویی . اصفهان ، انتشارات مانی 1386.

جعفرنیا،ساسان.خسروشاهی:راهنمای جامع و مصورخواص و کاربرد گیاهان دارویی ، چاپ سوم، مشهد ، انتشارات سخن گستر ( 1387).

نخعي مقدم محبوبه,ذكايي محمود : اثر ضد باكتريايي عصاره الكلي زردچوبه بر بعضي از باكتري هاي ايجاد كننده عفونت هاي روده اي و پوستي، دانشكده علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني سبزوار(اسرار) تابستان 1381

بانک اطلاعات تخصصی گیاهان دارویی www.ihms.ir

مرکز تحقیقات گیاهان دارویی ssu.ac.ir