مشخصات گیاهی:

زرشک درختچه‌ای است خاردار به ارتفاع یک تا سه متر و دارای شاخه های شکننده. چوب این درخت قهوه‌ای ، قرمز و یا زرد رنگ می‌باشد. برگهای آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و گلهای آن خوشه‌ای و زرد رنگ است. میوه زرشک قرمز رنگ ، گوشتی، بیضوی شکل و دارای طعمی ترش است.

اندام دارویی:

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه ، پوست ریشه و ساقه ، برگ و میوه آن است.

دامنه انتشار:

زرشک در نواحی شمالی ایران ، آذربایجان ، ارتفاعات البرز ، رودبار ، مازندران ، خراسان و بسیاری از نئاحی ایران می روید.

مهمترین ترکیبات شیمیایی :

برگ ، چوب ، پوست زرشک داراي بربرين است كه بسيار سمي مي باشد. مقدار اين آلكا لو ئيد در پوست گياه 7/1 ولي در چوب و برگ آن كمتر است. گل زرشك داراي آلكالوئيد ديگري بنام اوكسياكانتين و نوعي اسانس به مقدار بسيار جزئي است. در جوانه و ريشه زرشك به علاوه نوعي قند ، مواد زريني ، موسيلاژي مواد پكتيكي وجود دارد. در پوست ريشه علاوه بر او كسيا كانتين آلكالوئيد يهاي ديگري بنام 2بربامين پالماتين ، كلوم بامين وژات روزيزين وجود دارد.

خواص درمانی :

زرشك از نظر طب قديم ايران سرد و خشك است.

پوست: مقوی معده ، صفرا آور ، تب بر و مسهل . برگ: قابض ، ضد اسکوربوت . میوه: قابض ، مغذی و ضدعفونی کننده است. از مهمترین خواص زرشک خاصیت انقباض عروق به خصوص عروق رحمی است امروزه از زرشک برای معالجه ناراحتیهای کبد و امراض صفراوی و کلیوی، علیه سنگهای ادراری و کاهش فشار خون استفاده می شود. در پزشکی سنتی قسمتهای مختلف زرشک را علاوه بر مصارف فوق به عنوان تصفیه کننده خون ، مدر و در مورد تبهای عفونی ، تیفوس و رفع تشنگی ، پوست ریشه زرشک را جهت ترک تریاک توصیه نموده اند.

ميوه زرشك خواص زير را دارد:

1) قابض است.

2) تقويت كننده قلب و كبد است.

3) بواسير خوني را درمان مي كند.

4) خونريزي را برطرف مي كند.

5) براي برطرف كردن بيماريهاي كبدي مفيد است.

6) صفرا بر است.

7) دم كرده یا عرق زرشك را براي برطرف كردن ناراحتي هاي دهان غرغره كنيد.

خواص ريشه و پوست ساقه زرشک:

1) صفرا بر و مسهل است.

2) كبد را پاك و تقويت مي كند.

3) اعمال دستگاه گوارش را منظم مي كند.

4) سوء هاضمه را از بين مي برد.

5) بي اشتهايي را برطرف مي كند.

6) براي رفع يبوست مفيد است.

7) در درمان يرقان و زردي موثر است.

8) نقرس و رماتيسم را برطرف مي كند.

9) خانم هائيكه بين دو عادت ماهيانه خونريزي دارند بايد براي برطرف كردن آن از ريشه و ساقه زرشك استفاده كنند .

10) آنهائيكه مبتلا به ورم طحال هستند مي توانند براي معالجه از اين گياه كمك بگيرند .

11) واريس را درمان مي كند .

12) براي معالجه بواسير نافع است .

13) براي برطرف كردن سوزش ادرار مفيد است .

14) فشار خون را پائين مي آورد.

15) براي شست وشوي چشم مي توانيد از جوشانده ريشه و ساقه و زرشك استفاده كنيد .

خواص برگ زرشك:

1) آب آوردگي بدن را برطرف مي كند .

2) اسهال هاي مزمن را درمان مي كند .

3) برگ زرشك دري مقدر زيادي ويتامين C مي باشد بنابراين در درمان بيماري اسكوربوت اثر مفيد درد .

4) جويدن برگ زرشك باعث محك شدن لثه و دندان مي شود .

5) درموقع آنژين و گلو درد ، دم كرده برگ زرشك را غرغره كنيد .

منابع:

صمصام شریعت ، سید هادی . گزیده گیاهان دارویی . اصفهان ، انتشارات مانی 1386.

رحیمی نیا ، مصطفی : فرهنگ مصور گیاهان دارویی ، چاپ اول ، تهران 1387.

جعفرنیا،ساسان.خسروشاهی،سارا.قاسمی،میترا:راهنمای جامع و مصورخواص و کاربرد گیاهان دارویی ، چاپ سوم،

مشهد ، انتشارات سخن گستر ( 1387).

پايگاه اطلاع رساني پزشكان ايران www.irteb.com

مرکز تحقیقات گیاهان دارویی ssu.ac.ir