مشخصات گیاهی:

گیاهی است علفی ، بوته ای و یکساله که ارتفاع آن تا 90 سانتی متر میرسد. برگ ها دارای بریدگی و تقسیمات زیادی هستند. به طوری که بسیار ظریف و نازک می باشند. گل های کوچک و سفید رنگ و به صورت چتر مرکب بر روی شاخه ها قرار دارند. اشعه های چتر گل ها تقریبا مساوی و کوتاه و در محل اتصال به هم دارای براکته هایی می باشند . میوه ها کوچک ، بیضد شکل و به رنگ زرد مایل به قهوه ای بوده و دارای اسانس با بوی نافذ و مشابه آویشن دارد. بر روی میوه ها پنج خط طولی نازک وجود دارد که روشن تر از رنگ میوه هستند.

اندام دارویی:

اندام داروئی گیاه زنیان، میوه آن می‌باشد.

دامنه انتشار:

سیستان و بلوچستان – آذربایجان – اصفهان – خوزستان – فارس – کرمان – خراسان

مهمترین ترکیبات شیمیایی :

از نظر تركيبات شيميايي زنيان (ميوه گياه)داراي 6-4 درصد برحسب مناطق رويش ،اسانس روغني فرار است كه در حدود 55-45 درصد ان را تيمول تشكيل مي دهد ترکیبات شیمیایی اسانس از 9 تا 17 مورد در منابع مختلف گزارش شده است که برخی از آن عبارت است از تیمول ، گاماترپینن ، پاراسیمن ، میرسن ، بتافلاندرون ، بتاپینن ، آلفاتوجن ، سابینن و آلفاپینن… سه ترکیب اول ترکیبهای عمده اسانس زنیان را تشکیل می دهند.

خواص درمانی :

طبیعت زنیان در طب سنتی گرم و خشک می باشد.

از زنیان به صورت خوراکی بعنوان ضد نفخ ، ضد تهوع و خلط آور ، مقوی قوه باه ، ضد کرم ، ضد اسهال  و بصورت موضعی در درمان دردهای روماتیسم استفاده می گردد. در طب سنتی به عنوان ضد نفخ، ضد تهوع ، مدر ، مقوی معده ، کاهش دهنده کلسترول خون و تسکین دهنده اسپاسم به کار می رفته است. زنیان ضد اکسیدان – ضد تب – ضد میکروب – ضد اسپاسم – افزایش دهنده قوای جنسی – ضد نفخ – ضد آسم – ادرار آور – معرق – خلط اور- قاعده آور – ضد قارچ – محرک کعده –مسهل – شیر افزا – پاراسمپاتومی متیک – مقوی معده و کرم کش است. همچنین زنیان خشک کننده –روان کننده خون قاعدگی و عرق و همچنین پادزهر سموم –تحلیل برنده بادها – رفع کننده سکسکه و درد سینه – سفت شدن کبد و طحال – دل پیچه ناشی از باد و پاک کننده چرک و ترشحات لزج قفسه سینه است . برای از بین بردن اعتیاد به افیون و ضرر های آن –برای سختی در ادرار کردن – تهوع و استفراغ – فساد گوارش و اشتها و تب های مزمن و برص نیز کاربرد دارد . همراه با عسل جهت احتباس ادرار در سرد مزاجان و جهت کرم کدو ،با سکنجبین جهت تمام بیماری های رحم و در گرم مزاجان  و ضماد آن با سفیده تخم مرغ جهت ناف بر آمده مفید است . چکاندن قطره آن جهت سنگینی گوش و بخور و شیاف آن جهت تنقیه رحم از رطوبات بدبو مفید است و خوردن و مالیدن آن بر بدن ایجاد کننده زردی پوست و ناشتا خوردن آن از بین برنده سنگ کلیه و مثانه است.عرق آن جهت فلجی ،لرزش و امراض عصبی مفید است و سختی در نفس کشیدن را سریعا رفع میکند . روغن آن از بهترین دواها برای باد و درد های مزمن است . ممکن است در گرم مزاجان سر درد ایجاد کند و مصلحش گشنیز است.

عوارض جانبی:

در دز های درمانی اثرات خطرناک و عوارض جانبی مهمی از آن دیده نشده است.

آثار فارماکولوژیکی :

خاصیت ضد کرمی زنیان مربوط به تیمول آن می باشد و خاصیت ضد اسپاسم و ضد نفخ آن مربوط به اسانس فرار است.

منابع:

فارماکوپه گیاهی ایران ،معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

صمصام شریعت ، سید هادی . گزیده گیاهان دارویی . اصفهان ، انتشارات مانی 1386.

رحیمی نیا ، مصطفی : فرهنگ مصور گیاهان دارویی ، چاپ اول ، تهران 1387.

بانک اطلاعات تخصصی گیاهان دارویی www.ihms.ir

مرکز تحقیقات گیاهان دارویی ssu.ac.ir